የብዙ ታሪክ ባለቤት የሆነችው ኢትዮጵያ የራሷን ህልውና አደጋ ላይ የሚጥሉ ውጥረቶችን እየታገለች ነው። ሰሞኑን ከተከሰቱት እና አሳሳቢ ጉዳዮች አንዱ የአማራ ፋኖ ታጣቂዎች በኦሮሚያ ክልል ወለጋ አካባቢ የጦር ሰፈር መስርተው ክልሉን የመቆጣጠር አላማ እንዳላቸው ማስታወቁ ነው። ይህ እርምጃ በወለጋ ላይ ግልጽ ጦርነት ከማወጅ ጋር ተያይዞ ኢትዮጵያን ወደማይቀለበስ የጥቃት አዙሪት ውስጥ ሊያስገባት ስለሚችል በቀድሞዋ ዩጎዝላቪያ መስመር እንድትበታተን ሊያደርጋት ይችላል። የፋኖ እና የኢትዮጵያ መዘዝ ከዚህ በላይ አስከፊ ሊሆን አልቻለም።
የፋኖ እና ወለጋ ታሪካዊ አውድ
ከአማራ ክልል የተቋቋመው ፋኖ የተሰኘው ቡድን መጀመሪያ የአማራን ማህበረሰብ ጥቅም ለማስጠበቅ የተቋቋመ ነው። ባለፉት አመታት ፋኖ ወደ ታጣቂ ሃይል በማደግ ከፍተኛ ውግዘት ያስከተለ ተግባር ፈጽሟል። አላማቸው የአማራ ማንነት እና የክልል ይገባኛል ጥያቄን ማስጠበቅ ቢሆንም፣ ስልታቸው ከጊዜ ወደ ጊዜ የአክራሪዎችን ቡድን እያንጸባረቀ መጥቷል።
የኦሮሚያ አካል የሆነው ወለጋ የኢትዮጵያ ትልቁ ብሄር የሆነው የኦሮሞ ህዝብ መኖሪያ ነው። ኦሮሞ ለብዙ አስርት አመታት የፖለቲካ እና የባህል መገለል ያሳለፈ ሲሆን ወለጋ ማንነታቸውን እና የራስ ገዝነታቸውን ለመጠበቅ ያላቸውን ቁርጠኝነት ያሳያል። በወለጋ ላይ የሚደርሰው ማንኛውም ጥቃት በአጠቃላይ በኦሮሞ ህዝብ ላይ የተፈፀመ ቀጥተኛ ጥቃት ተደርጎ የሚወሰድ ሲሆን ይህም በአማራ እና በኦሮሞ ማህበረሰቦች መካከል ያለውን ልዩነት የበለጠ እያባባሰ ነው።
የአሁን እየተባባሰ ያለው ቁልፍ ነጂዎች
1. የፋኖ ጦርነት በወለጋ ላይ
ፋኖ በቅርቡ በወለጋ መሰረት መስርቷል ማለቱ አደገኛ መባባሱን ያሳያል። ይህ በድብቅ የሚደረግ ተግባር ሳይሆን ክልሉን በቁጥጥር ስር ለማዋል ያለመ መግለጫ ነው። ይህ የድፍረት እርምጃ ፋኖ አላማውን ለማሳካት ሃይልን ለመጠቀም ፈቃደኛ መሆኑን የሚያመላክት ግልፅ ቅስቀሳ ነው። በወለጋ ላይ የታወጀው የጦርነት አዋጅ ለኦሮሞ ህዝብ የማያወላውል ምላሽ እንደሚሰጥ እርግጠኛ ለሆኑት ቀጥተኛ ፈተና ነው።
2. ፋኖን ለማብቃት የፌደራል መንግስት ሚና
ለአማራ ፋኖ መነሳት የጠቅላይ ሚንስትር አብይ አህመድ አስተዳደር ከፍተኛ ሃላፊነት አለበት። የፌደራል መንግስቱ አማራ ፋኖን ህግና ስርዓት አስከብሮ አሰልጥኖ፣ አስታጥቋል፣ አበረታቷል። ይህ ድጋፍ ቡድኑን በማበረታታት ከአማራ ክልል አልፎ በሚያደርገው እንቅስቃሴ ያለምንም ቅጣት እንዲንቀሳቀስ አስችሎታል። የመንግስት ተባባሪነት በኢትዮጵያ ብሄር ብሄረሰቦች ግጭት ውስጥ ገለልተኛ ዳኛ በመሆን ኦሮሞን እና ሌሎች ብሄረሰቦችን የበለጠ ያራርቃል።
3. የጭካኔ ታሪክ
የፋኖ ወረራ ኦሮሚያ ላይ ታይቶ የማይታወቅ ነው። ባለፉት ወራት በአማራ ፋኖ በኦሮሚያ ሰላሌ በኦሮሞ ተወላጆች ላይ የተፈጸመውን አሰቃቂ ጥቃት የሚያሳዩ ፎቶዎች እና ሪፖርቶች በመስመር ላይ ወጥተዋል። ከዚህ ቀደም በወለጋ ላይ የተፈፀመው ወረራም ባልታጠቁ የኦሮሞ ተወላጆች ላይ ትርጉም የለሽ ግድያ አስከትሏል፣ አለመተማመንን እና ምሬትን ፈጥሯል። እንደ ISIS ያሉ ጽንፈኛ ቡድኖች የሚጠቀሙባቸውን ስልቶች የሚያስታውሱት እነዚህ አረመኔያዊ ድርጊቶች የቡድኑን ያልተቆጠበ ብጥብጥ አቅም ያጎላሉ።
የአማራ ፋኖ ወረራ መዘዝ
1. የአማራ ፋኖ ሙሉ በሙሉ መጥፋት
ወለጋ የየትኛውም ክልል ብቻ አይደለም – የኦሮሞ ተቃውሞ መሰረት ነው። ከፍተኛ የተደራጀ እና ልምድ ያለው ታጣቂ ቡድን የኦሮሞ ነጻነት ሰራዊት (ኦላኤ) በክልሉ ይንቀሳቀሳል። የአካባቢው ህዝብ መሬቱን ለመከላከል ካለው ጽኑ ቁርጠኝነት ጋር ተዳምሮ የትኛውም የአማራ ፋኖ በወለጋ ላይ ቁጥጥር ለማድረግ የሚሞክር ከፍተኛ ተቃውሞ ይገጥመዋል። የአማራ ፋኖ የመጥፋት አደጋ ተጋርጦበታል ፣ምክንያቱም የመሬት አቀማመጥ ፣የአካባቢው ድጋፍ ፣የሽምቅ ተዋጊ ስልቱ ለኦሮሞ ታጋዮች በእጅጉ ስለሚደገፍ።
2. የብሔር ብጥብጥ መባባስ
የአማራ ፋኖ ድርጊት በመላው ኢትዮጵያ አጸፋዊ ብጥብጥ ሊፈጥር ይችላል። የጎሳ ግጭቶች ሀገሪቱን ወደ አለመረጋጋት ፈጥረዋል፣ እና በወለጋ ውስጥ ግልጽ ጦርነት ወደ ሌሎች ቡድኖች እና ክልሎች መሳል ሰንሰለት ምላሽ ሊፈጥር ይችላል። ይህ መባባስ ኢትዮጵያን ወደ ውድቀት የመሸጋገርና በሕዝቦቿ ላይ አስከፊ መዘዝ የሚያስከትልባትን አደጋ ያጋልጣል።
3. የኢትዮጵያ መበታተን
በተለይ በአማራ እና በኦሮሞ መካከል ያለው የዘር ጥቃት መቀጠሉ የኢትዮጵያን አንድነት አደጋ ላይ ይጥላል። በዌሌጋኮልድ ላይ የተደረገው ጦርነት በ1990ዎቹ የዩጎዝላቪያ መበታተንን የሚያንጸባርቅ የኢትዮጵያ መበታተን መጀመሪያን ያመለክታል። እንዲህ ያለው ውጤት የአፍሪካ ቀንድ አለመረጋጋትን ብቻ ሳይሆን ከዚህ በፊት ታይቶ የማይታወቅ ሰብዓዊ ቀውስ ይፈጥራል።
የወደፊት እርምጃ ጥሪ
ወደ ትርምስ መውረድ ለማስቀረት አስቸኳይ እርምጃዎች መወሰድ አለባቸው፡- 1. ፓርቲዎች ወዲያውኑ-አማራ ፋራኦ ከሄልጋና ከእቃ መቁረጥ እቅዶቻቸውን መተው አለባቸው. ብጥብጥ ወደ ተጨማሪ ስቃይ እና ውድመት ብቻ ያመጣል.2. የፌደራል መንግስትን ተጠያቂ ማድረግ፡ የጠቅላይ ሚንስትር አብይ አህመድ አስተዳደር የአማራ ፋኖን ለማስቻል ለሚጫወተው ሚና ሀላፊነቱን ወስዶ ባስቸኳይ ትጥቅ ፈትቶ ቡድኑን መበተን አለበት። ይህን አለማድረግ በፌዴራል መንግስት ላይ ያለውን እምነት የበለጠ ይሸረሽራል።3. በውይይት መሳተፍ፡- ሁሉም ወገኖች፣ የኦሮሞ እና የአማራ ማህበረሰብ ተወካዮችን ጨምሮ ወደ ጠረቤዛ በመምጣት መሰረታዊ ቅሬታዎችን ለመፍታት እና የወሰን አለመግባባቶችን በሰላማዊ መንገድ ለመፍታት መፈለግ አለባቸው።4. አለም አቀፍ ጣልቃገብነት፡- የአለም ማህበረሰብ ሁኔታውን በቅርበት በመከታተል የኢትዮጵያ መንግስት ተጨማሪ ግፍ እንዳይደርስ ጫና ማድረግ አለበት። በገለልተኛ ዓለም አቀፍ ተዋናዮች የሚደረግ ሽምግልና ውጥረቶችን ለማርገብ እና ውይይትን ለመፍጠር ይረዳል።
ማጠቃለያ
የአማራ ፋኖ በወለጋ ላይ ያወጀው ጦርነት ቡድኑን ሙሉ በሙሉ መጥፋት እና በኢትዮጵያ ላይ አስከፊ መዘዝን የሚያስከትል ጥንቃቄ የጎደለው እና አደገኛ እርምጃ ነው። የኦሮሞ ህዝብ በመሬቱ እና በማንነቱ ስር ሰዶ ለጥቃት አይገዛም። ይህ ግጭት ኢትዮጵያን ወደ መበታተን ሊያመራ ወደ ሚችል የብጥብጥ አዙሪት ውስጥ እንዳትገባ ያሰጋል። ኢትዮጵያውያን ከዘር መከፋፈል ተነስተው ከግጭትና ከጥፋት ይልቅ አንድነትን፣ መነጋገርንና ሰላምን የሚያስቀድሙበት ጊዜ አሁን ነው።
